Dr. Hakan Evruke

Tiroid Nedir

Tiroid boynumuzun ön tarafında bulunan bir bezimizdir. Tiroid bezinin görevi tiroid hormonlarını yani T3 ve T4 üretmek, depolamak ve gerektiğinde kana vermek ve metabolizmamızı ayarlamaktır.
Tiroid bezi 15-20 gram kadar ve ceviz büyüklüğündedir. Boynun ön tarafında cildin altında bulunur ve kelebek şeklindedir. Kelebeğin kanatları sağ ve sol lob olarak adlandırılırken, bu iki lobu birleştiren ortadaki kısma istmus adı verilir. Her lobun uzunluğu 4 cm ve 1-2 cm enindedir.
Tiroid bezi adem elması denen nefes borusu çıkıntısının (gırtlak) tam arkasındadır ve yutkunmakla aşağı yukarı hareket eder

TIROID HORMONLARI
Tiroid bezi gıda ve suyla aldığımız iyod minerali ile tiroid hormonları yapar. Su ve gıdalarla alınan iyod bağırsaklardan kana geçtikten tiroid bezine gelir ve tiroid hormonlarının üretilmesinde kullanılır. Tiroid bezine giren iyod burada tirozin isimli aminoasitle birleşerek T3 ve T4 adı verilen tiroid hormonlarının yapılmasını sağlar. T4 (tiroksin) hormonun yapısında dört tane iyod molekülü olduğu için T4, T3 (tiriiyodotironin) hormonun yapısında ise 3 tane iyod molekülü olduğu için T3 adı verilmektedir. Tirozin aminoasiti yediğimiz proteinli gıdalarla sağlanır. Tiroid hormonlarının yeteri kadar yapımı için protein ve iyodun gıda ve suyla vücuda yetecek kadar alınması gerekmektedir. Tiroid Bezinde oluşan T3 ve T4 hormonları daha sonra kan dolaşıma salınarak vücudun bütün organlarına ve hücrelerine girer ve etkilerini gösterir.

Vücudumuzdaki tüm hücreler tiroid hormonlarından etkilenmektedir.
Bebeğin gelişimi, büyümesi ve tüm metabolizmaolaylarıi tiroid hormonları tarafından kontrol edilir. Tiroid hormonlarının vücudumuzdaki bütün organ veya hücreleri etkiler. Kalp hızı, kan kolesterol düzeyi, vücut ağırlığı, kasların güçlü olması, adet düzeni, cilt ve tırnaklar, kemikler, seks organları, beyin ve psikolojik durum tiroid hormonlarından etkilenir.
Tiroid bezinden iki türlü tiroid hormonu salgılanırı: T4 (%80 oranında ), (%20’si) ise T3 hormonudur. Hücrelere giren hormon T3 hormonudur; T4 hormonu hücreye giremez. Bu nedenle T4 hormonu vücudumuzda özellikle karaciğerde ve diğer organlarımızda deiyodinaz enzimler (D) ile T3 hormonuna dönüşmektedir. Bu dönüşümün bozulması durumunda T3 yeterince oluşamaz ve tiroid hormonları etkisini gösteremez.
T4 ve T3 hormonları kanda bazı proteinlere bağlanarak dolaşırlar. Bu proteinlere bağlanan tiroid hormonlarına total T4 ve total T3 adı verilir. Kanda bulunan tiroid hormonlarının çok azı ise hiçbir proteine bağlanmadan kanımızda serbest olarak bulunur ki, bunlara serbest T3 ve serbest T4 hormonları denir. Serbest T3 ve serbest T4 hormonları total T3 ve total T4 hormonlarıyla bir denge halinde bulunur ve tiroid bezinin çalışma durumunu (az, çok veya normal çalışmasını) en iyi yansıtan testler serbest tiroid hormonlarıdır. Bu nedenle total T4 ve T3 tetkikleri yerine serbest T4 ve serbest T3 hormonlarını ölçtürmek gerekir.

TSH HORMONU
Tiroid bezinin çalışması beynimizde bulunan hipofiz bezi tarafından kontrol edilir. Hipofiz bezi, TSH adı verilen bir hormon salgılar ve bu hormon kan yoluyla tiroid bezine gelerek tiroid hormonu yapılmasını sağlar. TSH hormonu tiroid bezinin iyod tutmasını sağladığı gibi tiroid hormonlarının yapılmasını da sağlar.
Tiroid bezi az hormon salgıladığında hipofiz bezi TSH salgısını artırarak tiroid bezinin daha çok hormon üretmesini sağlar. Bu nedenle tiroid bezinin az hormon salgıladığı tiroid yetmezliğinde (hipotiroidi) kanımızda TSH hormonu yüksek, fakat T3 ve T4 hormonları düşük olarak bulunur.
Tiroid bezi çok hormon salgılarsa, yani kanımızda T3 ve T4 hormonları çok artarsa bu defa hipofiz bezinden salgılanan TSH hormonu azalır. Kanımızda T3 ve T4 hormonları ne kadar yükselirse TSH hormonu da o kadar azalır. Hipertiroidi denilen tiroid bezinin aşırı çalışması durumunda kanımızda T3 ve T4 hormonları yüksek iken TSH hormonu normalin altına iner ve düşüktür.
Görüldüğü gibi hipofiz bezi kandaki T3 ve T4 hormon düzeyine göre TSH hormon salgısını azaltıp artırmaktadır.
Hipofiz bezi ise, beynimizde, hipofiz bezinin üzerinde bulunan hipotalamus organı tarafından kontrol edilir. Hipotalamus organı salgıladığı TRH isimli hormon ile hipofiz bezinden TSH salınışını sağlar.
Bu nedenle hipotalamus, hipofiz ve tiroid bezi birbirine bağımlı olarak çalışan ve birbirlerini kontrol eden 3 bezdir. Tiroid bezini hipofiz bezi kontrol ederken, hipofiz bezini de hipotalamus kontrol etmektedir. Hipotalamusdan salgılanan TRH hormonu hipofiz bezini etkileyerek buradan TSH hormonu salgılatır. Hipofizden salgılanan TSH hormonu ise tiroid bezinden tiroid hormonlarının yapılmasını ve kana salgılanmasını sağlar.

Aç kalmak veya diyet yapmak tiroid hormonlarını azaltır:
Toplam kalorideki azalma T3 hormonunda düşme yapmaktadır. Açlıkta ise kortizol hormonunda artma, T3 hormonunda ise azalma olmaktadır.
Uykusuzluk durumunda da T4 hormonu artarken T3 azalır. Depresyondaki kişilerde de aynı değişiklik gözlenir.
Alkoliklerde ve karaciğer hastalarında ise T3 ve T4 düşerken TSH hormonu normaldir.